ટહુકો.કોમ

ટહુકો તથા મોરપિચ્છ નામના મારા બ્લોગ્સ ને ‘ટહુકો.કોમ‘ ( http://tahuko.com/ ) નામ ની વેબસાઇટ તરીકે પ્રસિદ્ધ કરી રહી છું. અહિયાં સુધી ની મારી યાત્રા માં આપના સુચનો અમુલ્ય રહ્યા. આશા રાખું છું કે ‘ટહુકો’ તેમજ ‘મોરપિચ્છ’ નું આ નવું સ્વરુપ આપને ગમશે અને ‘ટહુકો.કોમ” ને પણ આપનો એ જ હેત અને સન્માન મળશે.

આભાર સહ,
જયશ્રી ભક્ત

'મોરપિચ્છ' નું નવું સરનામું

આજે શ્રીકૃષ્ણ દવે નો જન્મદિવસ.

બે દિવસ પહેલા જ હું નવા ઘરમાં આવી. તો મને થયુ, મોરપિચ્છને પણ નવા ઘરે લઇ જઉં. અને આજનો દિવસ તો આમ પણ ઘણો ખાસ છે.

નવું સરનામું : http://jhbhakta.wordpress.com/

આશા છે કે મોરપિચ્છનું નવું રૂપ તમને ગમશે.

ક્ષમા - ફિલ બોસ્મન્સ

આજે સવંતસરી, એટલે મિચ્છામી દુક્કડમ કહીને સૌની માફી માંગવાનો, અને મિચ્છામી દુક્કડમ કહેનારને દિલથી માફ કરી દેવાનો દિવસ. તો આજે કોઇ ગીત, ગઝલ કે કવિતા ના બદલે, થોડા સરળ શબ્દોમાં એક-બે વિચારો.



( અનુવાદ : રમેશ પુરોહિત )

કોઇને કંઇક આપતા રહેવું ખૂબ જ મહત્વનું છે
પણ ક્ષમા આપવી સૌથી મુશ્કેલ કામ છે.
હા, ક્ષમા ખરેખર આપવી એ અઘરું છે.
આમ છતાં મારે વારંવાર કઇંક આપવાનું હોય તો
એ છે ક્ષમા, ક્ષમા અને બીજું કાંઇ નહીં, પણ ક્ષમા.
હું માફ કરી દેવાનું બંધ કરું કે તરત જ એક દીવાલ ઊભી કરું છું
અને આ દીવાલ કેદખાનાના ચણતરનો પાયો નાખે છે.
આ જિંદગીમાં જે કાંઇ છે એમાં બે વસ્તુ મહત્વની છે
- સમજણ અને ક્ષમા.

હું ઘણા માણસોને જાણું છું
અને ઘણાનાં રહસ્યો મારી પાસે છે
અને બરાબર પામી ગયો છું કે
કોઇ પણ બે માણસો વચ્ચે કોઇ સામ્ય નથી હોતું
પ્રત્યેક વ્યક્તિને પોતાનું વિશ્વ છે
અને એ જીવે છે, અનુભવે છે, વિચારે છે અને પ્રતિભાવ આપે છે
પોતાનામાં સમાયેલા વિશ્વમાંથી.
અને એ વિશ્વનો ગહનતમ છાનો ખૂણો
હજી લગી મારાથી અજાણ્યો છે.
આથી જીવનની રોજિંદી ઘટમાળમાં
વિસંવાદ, ઘર્ષણ અને તાણનું હોવું
ખૂબજ સ્વાભાવિક લાગે છે.
જો માણસ એટલું સમજે કે
બીજી વ્યક્તિને પોતાનું નોખું વિશ્વ છે
અને એ ક્ષમા આપવા તૈયાર હોય તો જ
સાથે રહેવું શક્ય બને.
આમ ન કરીએ તો આખરે નસીબમાં રહે છે
રોજબરોજના પ્રહારો અને અંદરઅંદરના ઝગડાઓ.

---------


કોઇને માફ ન કરવાની તમારી મનોવૃત્તિ તમને નીચું જોવડાવે છે.
રોજ ને રોજ આવું હઠીલું મન રાખવું અને હૈયામાં હડહડતો તિરસ્કાર
રાખવો એનાથી વધારે કરુણ કશું જ નથી.
હા, હું એટલું જ સમજું છું કે
કોઇકે અથવા કહો કે ઘણા બધાએ તમારી જોડે ખોટો વર્તાવ કર્યો હોય
અને ધીમે ધીમે તમારું હ્યદય ઉષ્માહીન થઇ ગયું હોય.
તમે હવે પહેલા જેવા રહ્યા નથી. તમને પણ નવાઇ લાગતી હશે.
તમે હવે એવા મૃદુ, સૌમ્ય કે સારા રહ્યા નથી.
તમારી સહાનુભૂતિની સરવાણી સુકાઇ ગઇ છે, પ્રેમ થીજી ગયો છે.
એક વાર જ્યાં સંબંધનો સેતુ હતો, ત્યાં ભંગાણ પડ્યું છે.
આનાથી દુ:ખ થાય છે, મૈત્રી મુકાબલામાં ફેરવાઇ ગઇ છે.
પ્રેમ ધિક્કારમાં ફેરવાઇ ગયો છે, તમે દુ:ખીના ડાળિયા થઇ ગયા છો;
તમે ક્યાંક ફસાઇ ગયા હો એમ લાગે છે. તમારી બારીઓ બંધ છે
અને સૂર્યના કિરણો પ્રવેશી શકતા નથી.
જિંદગીએ તમને પછડાટ આપી છે.
અંદરથી તમને એક ઝંખના છે કે હું આમાંથી
ક્યારે મુક્ત થાઉં.
પરંતુ તમે મારું માનો તો કહું કે આમાં એક જ રસ્તો છે.
ક્ષમા !
ક્ષમા કરવી. હું જાણું છું કે એ કેટલું મુશ્કેલ છે, પણ કરવા જેવું કામ છે.
ભૂલી જવું એ એક પ્રકારની સર્જકતા છે. એ નવું જીવન નવો આનંદ
લાવે છે. તમારામાં અને બીજામાં જે અગાધ શક્યતોઓ છે તેનું એ
નિર્માણ કરે છે.
તમારે વારંવાર ક્ષમા આપવી જ પડશે.
સાત, સત્તર કે સિત્તેર વાર ક્ષમા અને તે પણ સદાયને માટે આપવી પડશે.
કારણ કે તમને પોતાને પણ અઢળક ક્ષમાની જરૂર છે.

મિચ્છામી દુક્કડમ..

ખરેખર તો હમણાથી 'મિચ્છામી દુક્કડમ' ના કહેવાય. સવંતસરીના પ્રતિકમણ પછી કહેવાનું હોય. (મને આ વાતની 2 દિવસ પહેલા જ ખબર પડી.) પરંતુ ભારતમાં, યુ.એસ. માં, યુરોપમાં... બધે અલગ અલગ સમય ચાલે, એ વિચારીને જરા છુટ લઇ લઉં છું.

What does "Michchhami Dukkadam" mean?

Michchhami means, “to be fruitless (forgiven)” and Dukkadam (Dushkrut) means “ bad deeds”.

Therefore the meaning of Michchhami Dukkadam is:
"My bad deeds (with you) be fruitless".

So concept behind saying or writing someone "Michchhami Dukkadam" is that

If I have done any harm to you then those bad deeds to be forgiven (to be fruitless).

Those who did traditional Samvatsari (yearly) Pratikraman would remember saying " Tassa Michchhami Dukkadam " at the end of many of sutras.

There it meant that if I have committed any violations or transgressions related to those minor vows or so then those violations be forgiven (be fruitless).

The following is the prayer we say while doing Pratikraman:

KHAMEMI SAVVE JIVE,
SAVVE JIVA KHAMANTU ME
METTI ME SAVVE BHUYESU,
VERAM MAJAHAM N KENAI

What do we mean when we “ Michchhami Dukkadam"?

"I forgive (from the bottom of my heart without any reservation) all living beings (who may have caused me any pain and suffering either in this life or previous lives), and I beg (again from the bottom of my heart without any reservation) for the forgiveness from all living beings (no matter how small or big to whom I may have caused pain and suffering in this life or previous lives, knowingly or unknowingly, mentally, verbally or physically, or if I have asked or encouraged someone else to carry out such activities). (Let all creatures know that) I have a friendship with everybody and I have no revenge (animosity or enmity) toward anybody."

ગણેશચતુર્થી ની શુભકામનાઓ.....

મારા તરફથી સૌને ગણેશચતુર્થીની શુભેચ્છઓ. દરેક કાર્યમાં ગણેશજીનો આશિર્વાદ મળતો રહે.. વિઘ્નહર્તા કાયમ સાથે રહે એવી આશા.

ગણેશચતુર્થી સાથે મારા બાળપણની ઘણી બધી યાદો જોડાયેલી છે. તો મને થયું કે આજે જરા એ વાતો કરું.

અતુલની લગભગ બધી કોલોનીમાં સાર્વજનિક ગણેશોત્સવ યોજાતો, સિવાય કે અમારી સુવિધા કોલોની. કદાચ એ અતુલની સૌથી નાની કોલોની હતી, એટલે. કોલોનીમાં એક મહારાષ્ટિયન કાકાનું ઘર, એટલે અમારી બચ્ચાપાર્ટીનો ગણેશોત્સવ તો એમને ત્યાં જ થતો. દરરોજ સાંજે આરતીમાં ચોકકસ જવાનું જ. ત્યારે જે આરતી અને ભજન ગવાતા, એ સાંભળવાની ખરેખર મઝા આવતી. ત્યારે તો અમે બધા ઘણા નાના, એટલે ગાતા તો ના આવડે, પરંતુ છેલ્લે સુધી તાળી પાડવાની મઝા અચૂક લેતા. એટલું ખબર પડતી કે જે ગવાય છે એ ગુજરાતી તો નથી. ફક્ત 2 લીટી આવડતી ત્યારે... જયદેવ જયદેવ જય મંગલમૂર્તિ, હો શ્રી મંગલમૂર્તિ... જ્યારે આરતી પૂરી થવાની હોય ત્યારે છેલ્લે હરે રામ હરે રામ, રામ રામ હરે હરે... હરે કૃષ્ણ હરે કૃષ્ણ, કૃષ્ણ કૃષ્ણ હરે હરે..

અને પછી... મોરિયા રે બાપ્પા મોરિયા રે...

એક દિવસ અમારી પલટનને તુક્કો સુઝ્યો... બધી કોલોનીમાં સાર્વજનિક ગણેશોત્સવ થાય છે, તો આપણી કોલોનીમાં કેમ નહીં ? ચાલો... આપણે પણ ગણપતિ બેસાડીયે. ડીંપુના ઘરનો બગીચો કોલોનીના મેદાનને અડીને જ હતો. ત્યાં ભેગા થયા બધા, અને નક્કી થઇ ગયું, કે આ વર્ષે આપણે ત્યાં પણ ગણપતિ આવશે. ત્યારે તો પોકેટમની જેવી વાત જ કયાં હતી? એટલે થયું કે જાતે જ મૂર્તિ બનાવીયે. બધાએ ભેગા મળીને કોશિશ કરી તો ખરી, પણ કંઇક જોઇએ એવો ઘાટ ના આવ્યો.

એટલામાં કોઇ એક કાકાએ થોડુ પ્રોત્સાહન આપ્યું, છોકરાઓ... મૂર્તિ હું લાવી આપું છું. અમે બધા તો ખુશ ખુશ...
હવે next stage. સ્થાપના ક્યાં કરવી? 15 નંબરનું ઘર ખાલી જ હતું, એના ઓટલે. બેઠક તૈયાર કરી, બધાના ઘરેથી કંઇક ને કંઇક ભેગુ કરીને ગોઠવાઇ ગયું. પરંતુ બપોર થઇ ને વરસાદ ચાલું. પ્લાસ્ટિક બાંધીને કોશિશ તો કરી કે વરસાદનું પાણી મૂર્તિ સુધી ના પહોંચે, પણ પવન ઘણો હતો.. એટલે ખાસ્સી મહેનત કરી. પણ એટલો મેળ ના પડ્યો. એવામાં કંઇક તો કોઇએ વ્યવસ્થા કરી ( કોણે અને કેવી રીતે, એ યાદ નથી. ) અને અમને અઠવાડિયા માટે એ ઘરની ચાવી મળી ગઇ. પછી તો એ ઘરનો ઓરડો ઘણો સારી રીતે શણગાર્યો. આખી કોલોનીમાં આમંત્રણ આપ્યું, કે આરતી માટે આવજો. બધા એ નક્કી કરી લીધું કે કયે દિવસે કોને ત્યાંથી પ્રસાદ આવશે.

એક અઠવાડિયા સુધી, સ્કૂલેથી આવ્યા, લેસન પતાવ્યું, કે બઘાને ભેગા થવાનું એક જ સ્થળ, 15 નંબરનું ઘર. ખરેખર એ દિવસો ઘણા યાદ આવે છે આજે. મને ખાત્રી છે કે એ 18-20 જણા આજે જ્યાં પણ હશે, કયારેક તો એ ગણેશચતુર્થી જરૂર યાદ કરતા હશે.

અને મને યાદ છે જયારે હું 6th std માં હતી, ત્યારે મારો જન્મદિવસ અને ગણેશચતુર્થી એક જ દિવસે આવ્યા. એક તો જન્મદિવસ, અને સ્કૂલમાં રજા.. વાહ.. મઝા હતી એ દિવસે તો. સવારે પપ્પા અને ભાઇ કંઇક કામ માટે વલસાડ ગયા હતા, અને હું તૈયાર થઇને જતી હતી સોનલના ઘરે. સોનલની બાજુમાં જ પ્રિતેશભાઇ અને અંકુરનું ઘર, એટલે સોનલ ત્યાં હતી, તો હું પણ ત્યાં પહોચી. પ્રિતેશભાઇએ પૂછ્યું, કયા કલરની સાઇકલ મંગાવી? મેં સામે પૂછ્યું, સાઇકલ ?? તો મને કહે... આજે તારો birthday છે ને ? મેં કહ્યુ, 'હા...'. તો એ મને કહે, તારો ભાઇ અને પપ્પા તારા માટે સાઇકલ લાવવાના છે આજે... (મારા ભાઇ અને પ્રિતેશભાઇ એક જ ક્લાસમાં, અને સારા મિત્રો પણ ખરા.. )
પછી મને યાદ આવ્યું, કે કાલે સાંજે જ ભાઇએ રસ્તે જતી એક સિલ્વર કલરની સાઇકલ બતાવીને પૂછ્યું હતુ, કે તને સિલ્વર કલરની સાઇકલ ગમે? અને મેં કહ્યું હતુ, કે મને તો ભુરા કલરની વધારે ગમે.
હું તો દોડી ઘરે... મમ્મી પાસે ખાત્રી કરી કે આજે મારા માટે સાઇકલ આવવાની છે. અને પછી તો એ સાઇકલ મારી બહેનપણી જેવી જ થઇ ગઇ હતી. એણે મને ઘણો ઘણો સાથ આપ્યો...

એક રીતે આવું બધું યાદ કરીને હસવું આવે છે, તો સાથે સાથે જગજિતસિંગની પેલી ગઝલ પણ યાદ આવી જાય... વો કાગઝકી કશ્તી... વો બારિશકા પાની...

મુક્તકો - બરકત વિરાણી 'બેફામ'

મંઝિલ બનીને આવ ન રહેબર બનીને આવ
મુઝ માર્ગમાં ભલે ન તું સહચર બનીને આવ
કિન્તુ મને ન છોડ અટુલો પ્રવાસમાં
કાંઇ નહીં તો છેવટે ઠોકર બનીને આવ
---

જે વસ્તુ મળી જાય તે મિલકત થાયે
દુર્લભ જે બની જાય તે હસરત થાયે
બન્નેને સમાવીને જે આવે દિલમાં
એને જો પિછાણો તો મહોબત થાયે
---

જયારે તું આવ મિલનકાજ, સરિતા થાજે
શોકમાં સાથી બની જા, તો મુદિતા થાજે
કિન્તુ આવે જો સમય મુજથી જુદા થાવાનો
તો બીજું કાંઇ નહીં, માત્ર કવિતા થાજે
---

યા હોમ કરીને પડો - નર્મદ

સહુ ચલો જીવતા જંગ, બ્યૂગલો વાગે;
યા હોમ કરીને પડો ફતેહ છે આગે.

કેટલાંક કરમો વિષે, ઢીલ નવ ચાલે,
શંકા ભય તો બહુ રોજ, હામને ખાળે;
હજી સમય નથી આવિયો, કહી દિન ગાળે,
જન બ્હાનું કરે નવ સરે, અર્થ કો કાળે;
ઝંપલાવવાથી સિધ્ધિ જોઇ બળ લાગે.

યા હોમ.. સહુ ચલો.. યા હોમ...

સાહસે કર્યો પર્શુએ પૂરો અર્જુનને,
તે પરશુરામ પરસિધ્ધ, રહ્યો નિજ વચને;
સાહસે ઈંદ્રજિત શૂર, હણ્યો લક્ષ્મણે,
સાહસે વીર વિક્રમ, જગ્ત સહુ ભણે;
થઈ ગર્દ જંગમાં મર્દ હક્ક નિજ માગે.

યા હોમ.. સહુ ચલો.. યા હોમ...

સાહસે કોલંબસ ગયો, નવી દુનિયામાં,
સાહસે નિપોલ્યન ભીડ્યો યૂરપ આખામાં;
સાહસે લ્યુથર તે થયો પોપની સામાં,
સાહસે સ્કાટે દેવું રે, વાળ્યું જોતામાં;
સાહસે સિકંદર નામ અમર સહુ જાગે,

યા હોમ.. સહુ ચલો.. યા હોમ...

સાહસે જ્ઞાતિનાં બંધ કાપી ઝટ નાખો,
સાહસે જાઓ પરદેશ બીક નવ રાખો;
સાહસે કરો વેપાર, જેમ બહુ લાખો,
સાહસે તજી પાખંડ, બહ્મરસ ચાખો;
સાહસે નર્મદા દેશ-દુ:ખ સહુ ભાગે.

યા હોમ.. સહુ ચલો.. યા હોમ...

( કવિશ્રી નર્મદાશંકર દવે : જન્મ 24-8-1833 )

વહેમવાળી જગા - રમેશ પારેખ

આ હથેળી બહુ વહેમવાળી જગા છે,
અહીં સ્પર્શ વસતા એ પ્રેતો થયા છે.

હવે પાંપણોમાં અદાલત ભરાશે
મેં સ્વપ્ન નિરખવાના ગુના કર્યા છે

મને આ નગરમાં નિરાધાર છોડી
રસ્તા બધા કોની પાછળ ગયા છે

છે આકાશમાં છે, અને આંખોમાં પણ છે
સૂરજ માટે ઉગવાના સ્થાનો ઘણા છે

પહાડો ઉભા રહીને થાક્યા છે એવા
કે પરસેવા, નદીઓની પેઠે વહ્યા છે

મને ખીણ જેવી પ્રતિતિ થઇ છે
હું છું ને ચારે તરફ ડુંગરા છે

ગઝલ હું લખું છું અને આજુ-બાજુ
બધા મારા ચહેરાઓ, ઉંઘી રહ્યા છે